Το WWF Ελλάς αμφισβητεί τη νομιμότητα του λατομείου στο Βαχό της Βιάννου

Συνέπεσε με την 2ωρη διαμαρτυρία κατοίκων και φορέων του Δήμου Βιάννου η λήψη επιστολής που δημοσιεύουμε παρακάτω. Είναι σαφής ως προς τη νομιμότητα του λατομείου. Είναι σαφής και η αναμονή να γίνουν τα αυτονόητα στην περιοχή. Αντιλαμβανόμαστε το γιατί προστατεύεται η εν λόγω επιχείρηση, αναζητούμε την εξ΄ίσου δυναμική υποστήριξη του δάσους. Κατά το σύνταγμα. Οχι επαφιόμενοι στον πατριωτισμό, μας ούτε και στο να βγάλουν κάποιοι την υποχρέωση ότι διαμαρτυρήθηκαν αλλά οι αρμόδιοι σφυρίζουν αδιάφορα...
Στο δια ταύτα, η επιστολή, από το νομικό τμήμα της νομικής ομάδας της WWF
Αξιότιμε κύριε - αξιότιμη κυρία:

Δυστυχώς, οι διαμαρτυρίες που αφορούν την λειτουργία του λατομείου «Α. Κεγκέρογλου και Σία» στην περιοχή Άνω Βιάννου Βαχού Νομού Ηρακλείου συνεχίζονται. Οι άνθρωποι που επικοινωνούν με την οργάνωσή μας αναφέρουν την σκόνη, την ατμοσφαιρική ρύπανση, τις δονήσεις και τον θόρυβο που προκαλούν η αυξημένη κίνηση και οι εξορυκτικές δραστηριότητες του λατομείου. Από τις μαρτυρίες και τα στοιχεία που έχουμε στην διάθεσή μας, η τήρηση της νομοθεσίας για τις εξορυκτικές δραστηριότητες είναι εξαιρετικά αμφίβολη. Θα θέλαμε να επισημάνουμε ιδιαίτερα τα παρακάτω θέματα:


1. Υψηλά επίπεδα σκόνης (κονιορτού).

Οι διαμαρτυρίες για τα υψηλά επίπεδα κονιορτού που πνίγουν κατά διαστήματα τον Βαχό συνεχίζονται. Θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε ότι οι δυσμενείς επιπτώσεις των υψηλών επιπέδων σκόνης στην ανθρώπινη υγεία επιβεβαιώνονται από την επιστημονική έρευνα και αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς, καθώς και ότι η περιοχή δεν έχει επαρκείς ιατρικές υποδομές πρώτων βοηθειών [1]. Σε κάθε περίπτωση, η προστασία της ανθρώπινης υγείας, και μάλιστα της υγείας των πλέον ευάλωτων πολιτών, αποτελεί πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας [2]. Περαιτέρω, παρακαλούμε την αρμόδια υπηρεσία να ελέγξει την συμμόρφωση της επιχείρησης με τους όρους που αφορούν το σύστημα διαβροχής (καταιονισμού) [3], την ύπαρξη ζώνης προστασίας πρασίνου Ν. και Ν.Α. της λατομικής ζώνης Βαχού [4], τα όρια εκπομπών των αιωρούμενων σωματιδίων από το λατομείο [5], και τα όρια συγκέντρωσης των αιωρούμενων σωματιδίων στην περιοχή [6]. Επισημαίνεται ότι, σε περίπτωση χρήσης εκρηκτικών, η χωροθέτηση λατομικών εργασιών γίνεται σε απόσταση 300 μέτρων από επαρχιακούς ή δημοτικούς δρόμους, και/ή 500 μέτρων από «έργα κοινής ωφέλειας, ...και λοιπούς κοινόχρηστους χώρους»: [7] εύκολα μπορεί να διαπιστωθεί, τόσο από το τοπογραφικό διάγραμμα, όσο και από ευρέως διαθέσιμα στοιχεία (π.χ., δορυφορικές φωτογραφίες μέσω της υπηρεσίας GOOGLE EARTH [TM]), ότι η απόσταση αυτή δεν τηρείται. Για παράδειγμα, η επαρχιακή οδός βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των 500, και (σε ένα σημείο) των 300 μέτρων. Επίσης, το τοπογραφικό διάγραμμα και οι φωτογραφίες καταγράφουν ένα Χ.Υ.Τ.Α. (ή Χ.Α.Δ.Α.), με παρακείμενο κτίσμα, σε ελάχιστη απόσταση από τα όρια της λατομικής ζώνης. Παρακαλούμε να ελέγξετε για ποιον λόγο δεν τηρείται η διάταξη που απαγορεύει την ανέγερση κτισμάτων εντός ζώνης 1000 μέτρων από τα όρια της λατομικής ζώνης [8], και εάν υπάρχουν κίνδυνοι για την ασφάλεια της ζωής ή για την υγεία των διερχομένων εργαζόμενων του Χ.Υ.Τ.Α. [9].


2. Προληπτική εκτίμηση των επιπτώσεων από την λειτουργία του λατομείου επί προστατευόμενης περιοχής του δικτύου ΦΥΣΗ 2000 ("NATURA 2000").

Το λατομείο βρίσκεται εντός περιοχής ενταγμένης στο ευρωπαϊκό δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 ("NATURA 2000"). Επισημαίνεται ότι ο ελληνικός κατάλογος των περιοχών αυτών είχε οριστικοποιηθεί το 1996, πολύ πριν το λατομείο λάβει την περιβαλλοντική του αδειοδότηση [10]. Εντούτοις, το γεγονός αυτό, που έχει επισημανθεί από την Διεύθυνση Πολεοδομίας και Περιβάλλοντος της Ν.Α. Ηρακλείου [11], και την Διεύθυνση Αισθητικών Δασών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης [12], δεν εξετάζεται από την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, η οποία διαβεβαιώνει – και μάλιστα εμφατικά- ότι το λατομείο δεν βρίσκεται εντός προστατευόμενης περιοχής [13]. Το γεγονός αυτό απλώς μνημονεύεται λακωνικά στην Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων [14]. Συνεπώς, ουδέποτε υπήρξε προληπτική εκτίμηση των επιπτώσεων του λατομείου επί μίας προστατευόμενης περιοχής. Η κατάσταση αυτή δεν συμφωνεί με το ευρωπαϊκό δίκαιο, το οποίο απαιτεί κάθε έργο [15]

...μη άμεσα συνδεόμενο ή αναγκαίο για τη διαχείριση του τόπου [να] γίνεται αντικείμενο της δέουσας εκτιμήσεως ως προς τις επιπτώσεις του επί του τόπου σε σχέση με τους σκοπούς της διατηρήσεως ...του ..., στην περίπτωση που δεν μπορεί να αποκλειστεί, βάσει αντικειμενικών στοιχείων, ότι μπορεί να επηρεάσει τον τόπο αυτό κατά τρόπο σημαντικό, καθεαυτό ή σε συνδυασμό με άλλα σχέδια.


3. Καθορισμός λατομικής ζώνης χωρίς να πληρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις.

Κατά το ισχύον δίκαιο, ο καθορισμός ο καθορισμός λατομικών περιοχών, σε απόσταση μικρότερη των πεντακοσίων (500) μέτρων από προστατευόμενες ζώνες απαγορεύεται [16]. «Προστατευόμενες» είναι οι κάθε είδους περιοχές ή ζώνες προστασίας, για τις οποίες ειδική νομοθεσία προβλέπει ιδιαίτερο καθεστώς για λόγους προστασίας στοιχείων του περιβάλλοντος [17].

Με την Απόφαση 2006/613 [18], έχει επικυρωθεί από τις ευρωπαϊκές αρχές ο κατάλογος των περιοχών του δικτύου ΦΥΣΗ 2000 ("NATURA 2000"): η περιοχή είναι, συνεπώς, «προστατευόμενη». Το λατομείο, όχι μόνο δεν απέχει από αυτή, αλλά βρίσκεται «οριακά εντός» της, σύμφωνα με την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων [19] Μάλιστα, την εποχή που παρατάθηκε ο χρόνος ισχύος της λατομικής ζώνης Βαχού [20], η αντίστοιχη απόσταση ήταν 2000 μέτρα [21]. Σε κάθε περίπτωση, έπρεπε να είχαν εξεταστεί «οι εναλλακτικές λύσεις, οι ενδεχόμενες συγκρούσεις χρήσεων γης και η καταλληλότητα των υποψήφιων περιοχών από την άποψη των επιπτώσεων στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον» [22]. Θα θέλαμε επίσης να υπενθυμίσουμε ότι, ήδη από το 1998, η εφαρμογή μελετών και έργων σε περιοχές του δικτύου ΦΥΣΗ 2000 απαιτούν γνωμοδότηση της ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ «ΦΥΣΗ 2000» [23].


4. Πλημμελής Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων «πρέπει να έχει τα χαρακτηριστικά επιστημονικής εργασίας, της οποίας θεμελιώδες γνώρισμα είναι η λογική θεμελίωση και τεκμηρίωση των κρίσεων» [24], και προϋποθέτει την συμμετοχή επιστημόνων με την απαιτούμενη ειδικότητα για την εξέταση των επιπτώσεων του έργου [25]. Δυστυχώς, θα χρειαζόταν πολύς χώρος για να εκτεθούν οι ανακρίβειες και τα σφάλματα της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του επίμαχου λατομείου: ενδεικτικά, μπορεί να αναφερθεί ότι ο πληθυσμός του Βαχού δεν ανέρχεται σε 20 άτομα, αλλά σε 143 (απογραφή του 2001)- ότι οι συντάκτες της μελέτης δεν γνωρίζουν την διαφορά μεταξύ του αγριοκόνικλου (αγριοκούνελου) και του λαγού, που είναι διαφορετικά είδη- ότι η φύτευση ξενικών ειδών (ψευδακακιών) εντός προστατευόμενης περιοχής, θεσμοθετημένης για να προστατεύσει την σπάνια χλωρίδα και το τοπίο της Κρήτης, δεν είναι ενδεδειγμένη [26]. Οι διαβεβαιώσεις της Μελέτης ότι η αύξηση της κυκλοφορίας στην περιοχή θα είναι «αμελητέα» είναι ατεκμηρίωτη, και έχει ήδη διαψευσθεί, ενώ δεν εκτιμάται ο θόρυβος από τις εκρήξεις στις κατοικημένες περιοχές. Αστήρικτος είναι και ο ισχυρισμός της μελέτης ότι μία περιοχή, που το ελληνικό κράτος έκρινε κατάλληλη για ένταξη στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000, είναι «παντελώς άγονη». ΤΟ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., αντιθέτως, περιγράφει την περιοχή ως εξής [27]:

...[η] βλάστηση στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής είναι τυπική των κρητικών ασβεστολιθικών κρημνών και βράχων με σχηματισμούς φρυγάνων και μακίας... Η περιοχή έχει μεγάλη οικολογική και αισθητική αξία εξαιτίας της ύπαρξης ενός φάσματος τύπων οικοτόπων, με βλάστηση σε καλή κατάσταση κατά το πλείστον. Η χλωρίδα και η πανίδα αυτών των βιοτόπων περιέχει τυπικά ενδημικά και επιπλέον τοπικά ενδημικά είδη της Κρήτης.

Τέλος, η διαδικασία αυτή δεν συμβιβάζεται με τις απαιτήσεις του ΚΩΔΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΑΤΟΜΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ, ο οποίος απαιτεί «ανάλυση και περιγραφή του υπάρχοντος περιβάλλοντος (φυσικού και ανθρωπογενούς), πριν να επηρεαστεί από την εκτέλεση των ...λατομικών εργασιών του προτεινόμενου έργου», «πρόβλεψη και εκτίμηση του μεγέθους των επιπτώσεων πάνω στον κάθε περιβαλλοντικό παράγοντα, ξεχωριστά και στο σύνολο», «αξιολόγηση των επιπτώσεων με τεχνικά, οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια, από πλευράς σημαντικότητας», «ερμηνεία των επιπτώσεων, συμπεράσματα και επανορθωτικά μέτρα όπου πρέπει να περιλαμβάνονται τα παρακάτω στοιχεία: ...επισήμανση όλων των πολύ δυσμενών επιπτώσεων που είναι αναπόφευκτες, [και] [α]ναφορά σε τυχόν απαγορευτικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες στους οποίους το έργο έχει δυσμενείς επιπτώσεις...» [28] Όπως προκύπτει από όσα ειπώθηκαν, τίποτα από τα παραπάνω δεν έχει γίνει, ή έχει γίνει ανεπαρκώς.


5. Υψηλά επίπεδα θορύβου.

Ο θόρυβος συμβάλλει σημαντικά στην υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των περίοικων. Παρακαλούμε τις αρμόδιες υπηρεσίες να επιβάλλουν την τήρηση του ορίου θορύβου των 50db(A) στα όρια του ακινήτου [29], και των σχετικών διατάξεων του ΚΩΔΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΑΤΟΜΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ, οι οποίες περιορίζουν την μέγιστη ταχύτητα ταλάντωσης, και απαγορεύουν τις σοβαρές οχλήσεις από τους κρότους στις γειτονικές κατοικημένες περιοχές [30].

Εν όψει των συνεχών προβλημάτων που δημιουργεί η λειτουργία του λατομείου, θα θέλαμε να σας ζητήσουμε να επανεξετάσετε συνολικά την νομιμότητα και της σκοπιμότητα της λειτουργίας του.

Σύμφωνα με γενική αρχή του διοικητικού δικαίου, η Διοίκηση δεν κωλύεται να ανακαλέσει παράνομες πράξεις [31]. Ακόμα και νόμιμες διοικητικές πράξεις μπορούν να ανακληθούν, λόγω μεταβολής της εκτίμησης της διοίκησης, εφόσον αυτό επιβάλλεται από λόγους γενικότερου συμφέροντος, όπως αυτούς που ανάγονται στα συνταγματικά αγαθά της προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας [32]. Όσον αφορά την λατομική ζώνη, έχει ήδη κριθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας, «ο σχεδιασμός των λατομικών περιοχών υπόκειται μεν σε διόρθωση ..., εφόσον αιτιολογείται η ανάγκη τροποποίησης του αρχικού σχεδιασμού» [33]. Όσον αφορά το λατομείο, τόσο οι περιβαλλοντικοί όροι [34], όσο και η κείμενη νομοθεσία [35], επιτρέπουν την άρση ισχύος της απόφασης έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων, την διακοπή της εκμετάλλευσης, την ανάκληση της άδειας εκμετάλλευσης και την καταγγελία της σύμβασης μίσθωσης.

Επισημαίνεται, τέλος, η υποχρέωση της πολιτείας: (i) να αποκαταστήσει κάθε ζημία που έχει προκληθεί από παραβιάσεις του ευρωπαϊκού δικαίου (όπως η παράλειψη αξιολογήσεως των επιπτώσεων σε περιοχή του δικτύου ΦΥΣΗ 2000)- (ii) να εξαλείψει τις παράνομες συνέπειες της παραβιάσεως του κοινοτικού δικαίου – μία υποχρέωση που βαρύνει κάθε όργανό της, μέσα στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του [36].

Σας ευχαριστούμε θερμά για τις μέχρι τώρα ενέργειές σας, που αποσκοπούν στην προστασία της περιοχής, και παραμένουμε στην διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνιση ή πληροφορία.

Με εκτίμηση,

Γιώργος Χασιώτης
Συντονιστής Νομικής Ομάδας Υποστήριξης Πολιτών WWF-Ελλάς

WWF Ελλάς
Φιλελλήνων 26, 105 58 Αθήνα, Tηλ.: 210 331 4893, Fax: 210 324 7578
g.chasiotis@wwf.gr
www.wwf.gr